Serhat Irmak

2023 yılında Türkiye’deki Süryaniler, tarihi ve kültürel açıdan önemli bir evre geçirdi.

Türkiye’de yaşayan Süryanilerin 2023’ü nasıl geçti?

Süryaniler, Mezopotamya’nın kadim halkı olarak bilinir ve Türkiye’de özellikle Mardin, Batman, Şırnak, Diyarbakır, Adıyaman ve Elazığ gibi bölgelerde yaşamaktadırlar. Süryaniler, Hristiyanlığı ilk kabul eden topluluk olarak tarihte önemli bir yere sahiptir. Kültürel ritüelleri ve gelenekleri, Türkiye’nin kültürel zenginliğine büyük katkı sunar.

2023 yılı, Türkiye’deki Süryaniler için önemli gelişmelerle dolu bir yıl oldu. Bu yıl, Şubat 2023’teki yıkıcı depremler, Türkiye genel seçimlerinde Süryanileri temsilen seçilen milletvekili George Aslan’ın TBMM’deki dikkat çekici konuşmaları, ilk kez düzenlenen Uluslararası Turabdin Sempozyumu, Süryanilerin durumu ve göç konuları, Mor Efrem Süryani Kilisesi’nin açılışı gibi çeşitli olaylar yaşandı. Bu gelişmeler, Süryanilerin toplumsal ve politik yaşamında önemli adımlar olarak görüldü ve Türkiye’deki dini çeşitliliğe ve kültürel mirasa dikkat çekti. İşte bu yıl yaşanan bazı önemli gelişmelerin detayları:

6 Şubat depremleri

Yılın en dikkat çekici olaylarından biri, 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen ve Türkiye’nin güneyi ile Suriye’nin kuzeyini etkileyen yıkıcı depremlerdi. Bu depremler, Türkiye ve Suriye’nin birçok bölgesinde büyük hasarlara ve on binlerce insanın hayatını kaybetmesine neden oldu. Bu afetin etkisiyle, Türkiye genelinde yaklaşık 14 milyon kişi etkilendi ve 1,5 milyon kişi evsiz kaldı. Depremin yarattığı tahmini zararın 84 milyar ABD Doları civarında olduğu ve bu afetten en çok etkilenen bölgelerin Güneydoğu Anadolu Bölgesi olduğu belirtildi. Süryaniler özellikle Antakya ve Adıyaman illerinde ağır mal ve can kaybına uğradı. Depremde birçok kentte kilise ve ibadethaneler de hasar alarak yıkıldı. Adıyaman’daki Mor Petrus Mor Pavlus Süryani Ortodoks Kilisesi’nde de oluşan hasarlar ile kilisenin kimi bölümlerinin yıkılması ardından bir diğer kilise de Antakya’da yıkıldı. Hatay’ın İskenderun ilçesinde Anadolu Katolik Kilisesi’nin merkezi olan İskenderun Latin Katolik Kilisesi de depremde yıkıldı.

Seçimler

2023 Türkiye genel seçimlerinde, Süryanileri temsilen seçilen milletvekili George Aslan, DEM Parti Mardin Milletvekili olarak TBMM’ye girmiştir. Aslan’ın seçilmesi, Türkiye’de azınlık toplulukların temsilciliği açısından önemli bir adım olarak kabul ediliyor. Süryanilerin tarihi ve kültürel miraslarını koruma ve geliştirme konusunda etkin bir rol oynaması beklenen Aslan, TBMM Genel Kurulu’nda yaptığı Süryanice Noel kutlaması konuşması ile gündeme gelmiştir. Bu konuşma, TBMM’de dillerin kullanımı ve azınlık haklarına dair geniş çaplı tartışmaları beraberinde getirmişti

Uluslararası Turabdin Sempozyumu

Türkiye’de Süryaniler tarafından düzenlenen ilk sempozyum, 1-6 Mayıs 2023 tarihleri arasında Midyat ve Şırnak’ta gerçekleştirildi. Bu sempozyum, Süryani tarihi ve kültürü çalışmalarının merkezlerinden biri olma yolunda önemli bir adım olarak görüldü. Sempozyum, Turabdin Bölgesi’nin tarihi, kültürü, dilleri, arkeolojisi, sosyal yaşamı ve dinleri gibi konuları kapsayan bilimsel çalışmaları teşvik etmeyi amaçladı

Süryanilerin durumu ve göç

2023 yılında, Süryanilerin Türkiye’deki durumu ve yaşadıkları sorunlar, deprem gibi doğal afetler ve sosyoekonomik zorluklar nedeniyle daha da karmaşık hale geldi. Göç, Süryaniler için önemli bir konu olmaya devam etti. Bu süreçte, Süryanilerin hem Türkiye içindeki hem de yurt dışındaki yaşam koşulları, tarihi ve kültürel varlıklarını koruma çabaları ön plana çıktı.

Mor Efrem Süryani Kilisesi ve diğer gelişmeler

Yıl içinde, Cumhuriyet tarihinin inşa edilen ilk Süryani kilisesi olan Mor Efrem Süryani Kilisesi ve Süryanilere yönelik diğer kültürel faaliyetler dikkat çekti. Örneğin, 29 Haziran’da Mardin’in Midyat ilçesinde Müslüman, Süryani ve Ezidi din insanları ve vatandaşlarının katılımıyla bir bayramlaşma töreni düzenlendi. Bu etkinlik, farklı dinlerin bir arada yaşamasının önemini vurguladı. Türkiye Cumhuriyeti tarihinde inşa edilen ilk Süryani kilisesi olan Mor Efrem Süryani Kadim Ortodoks Kilisesi, İstanbul’un Yeşilköy semtinde yer alıyor. 2019 yılında Süryani cemaatinin talebi üzerine başlatılan bu proje, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın katılımıyla temeli atılarak hayata geçirildi. Kilise, 750 kişilik bir kapasiteye sahip ve Süryani cemaatinin finansmanı ile inşa edildi. Mor Efrem Kilisesi’nin açılışı, 2023 yılında gerçekleşti ve bu önemli olay, Türkiye’de dini çeşitliliğin ve hoşgörünün bir göstergesi olarak değerlendirildi. Kilise, ibadet alanlarının yanı sıra, vaftiz, düğün, taziye gibi topluluk etkinlikleri için de kullanılacak bir kültür salonu, otopark, metropolitlik alanı, misafir odaları ve çan kulesi içeren 5 katlı bir yapıdan oluşuyor. İç mekânda, mermer kullanımı ve Hristiyan motifleri ile süslenmiş ahşap oymalar dikkat çekiyor. Ayrıca, Süryani azizler Mor Efrem ve Suruçlu Mor Yakup’un resimleri de bulunuyor. Bu kilise, Süryani cemaatinin ibadet ihtiyaçlarını karşılamak ve kültürel miraslarını yaşatmak için önemli bir adım olarak görülüyor. Türkiye’de dini azınlıkların haklarına dair yapılan yasal düzenlemeler ve reformlar, bu tür projelerin gerçekleştirilmesine olanak sağlamıştır

Meclis’te ‘Süryanice’ krizi

2023 yılında Türkiye’deki seçimlerde, DEM Parti Mardin Milletvekili George Aslan’ın TBMM Genel Kurulu’nda Süryanice Noel kutlamasına yönelik konuşması dikkat çekici bir olay oldu. Aslan, Türkçe’nin ardından Süryanice olarak Noel’i tebrik etti ve bu durum İYİ Partili milletvekillerinin tepkisine neden oldu. İYİ Parti Kocaeli Milletvekili Lütfü Türkkan ve diğer İYİ Parti milletvekilleri, Aslan’ın Türkçe konuşması gerektiğini ifade ederek duruma tepki gösterdiler. Bu duruma karşılık TBMM Başkanvekili Sırrı Süreyya Önder, Aslan’ın konuşmasını savunarak, herkesin kendi dilinde halkını selamlama hakkına sahip olduğunu belirtti. Önder, “Boynumu vursanız, bir insanın rüyasını gördüğü, ninnisini dinlediği ana diline müdahale etmem, haya ederim,” dedi. Bu olay, TBMM’de dillerin kullanımı ve azınlık haklarına dair geniş bir tartışma başlattı ve farklı siyasi görüşlerden milletvekillerinin bu konuda çeşitli tepkileri ortaya çıktı. Aslan’ın, kendi dilinde halkını selamlaması ve bu dilin Türkiye için bir zenginlik olduğunu belirtmesi, TBMM’de yaşanan bu anlamlı ve önemli bir olay olarak kaydedildi. DEM Partili Süryani Milletvekili George Aslan bianet’e konuştu: “Bu, sanırım İYİ Parti'nin bugünlerdeki durumuyla ilgili. Kendi tabanlarına ‘Biz buradayız ve ayaktayız’ mesajı verme dertleriyle ilgili.”

George Aslan bu konuşmasıyla, Türkiye’nin çok dilli ve çok kültürlü yapısına dikkat çekmiş ve dil hakları konusunda yeni bir tartışma başlatmıştır. Aslan’ın TBMM’de Süryanice konuşması, Türkiye’de yaşayan farklı toplulukların temsilinin önemini ve bu toplulukların dillerinin ve kültürlerinin korunmasının gerekliliğini vurgulamaktadır.

Süryanilerin Türkiye’deki durumunu anlamak için, onların yalnızca tarihleri ve kültürel miraslarına dair geniş bir bakış açısına değil günümüz yaşamları sosyal yapılarını inceleyebilmeye ihtiyaç vardır. Bu bağlamda, Türkiye Cumhuriyeti’nde yaşayan Süryanilerin, tarih boyunca karşılaştıkları zorluklar ve ayrımcılık, toplumun sosyal dokusuna işlenmiş acıları ve zorlukları yansıtıyor ve günümüzde de boyut değiştirerek yaşanmaya devam ediyor.

Bu gelişmeler, 2023 yılının Türkiye’deki Süryaniler için hem sosyal hem de politik açıdan oldukça önemli bir yıl olduğunu gösteriyor. 2023 yılında Türkiye’deki Süryaniler, tarihi ve kültürel açıdan önemli bir evre geçirdi. Yıkıcı depremler, Süryani toplumunun dayanıklılığını ortaya koyarken, George Aslan’ın milletvekili olarak seçilmesi, politik temsilde önemli bir gelişmeydi. Uluslararası Turabdin Sempozyumu ve Mor Efrem Süryani Kilisesi’nin açılışı, Süryani mirasının korunması ve tanıtılması için önemli adımlar olarak değerlendirildi. Bu gelişmeler, Türkiye’deki dini ve etnik çeşitliliğin önemini vurgulayarak, Süryani toplumunun geleceğine yönelik umut ve beklentileri artırdı.

Bianet